Meta stopt met factchecking op Facebook en Instagram, zo kondigde Mark Zuckerberg, CEO, onlangs aan. Hij noemde de stap een poging om de vrije meningsuiting op zijn platforms te herstellen, al kunnen we ons natuurlijk vragen stellen bij dit zogezegde nobele doel. Factcheckers worden vervangen door community notes, een systeem dat vergelijkbaar is met wat Elon Musk op X heeft gedaan. Daarbij markeren gebruikers berichten waarvan ze denken dat ze onjuist zijn of meer context nodig hebben. Voor mensen die zich zorgen maken dat onze democratische samenlevingen geplaagd worden door desinformatie*, is dat alarmerend nieuws.  

Vrije meningsuiting wordt als een hoeksteen van een vrije en verlichte samenleving beschouwd. Volgens George Orwell betekent vrijheid het recht om mensen te vertellen wat ze niet willen horen. Of in het welbekende origineel: 'If liberty means anything at all, it means the right to tell people what they do not want to hear', (The Freedom of the Press, 1944). Dit principe is niet alleen belangrijk in de politiek en het dagelijkse leven, maar ook in de wetenschap. Maar is een zekere begrenzing van die vrijheid soms ook heilzaam?

'Progressief dogmatisme' of 'woke' bedreigt de academische vrijheid van binnenuit. Dat wil echter niet zeggen dat het heil per se te verwachten valt van politici die zich 'anti-woke' noemen. De Hongaarse premier Viktor Orbán bijvoorbeeld, mag dan wel anti-woke zijn, bevorderlijk voor de academische vrijheid is zijn beleid allerminst. De Canadese historicus en hoogleraar Michael Ignatieff mocht aan den lijve ondervinden hoe het autocratische regime in Hongarije de universiteiten agressief ondermijnde.  

De Universiteit van Iowa is van plan om haar 50 jaar oude faculteit Gender-, Vrouwen- en Seksualiteitsstudies en haar faculteit Amerikaanse Studies te sluiten. Beide faculteiten zijn al langer het doelwit van de Republikeinen. De beslissing komt er niet toevallig op het moment dat er ook nieuwe wettelijke beperkingen in het leven werden geroepen op het vlak van diversiteit, gelijkheid en inclusie (DEI) aan de openbare universiteiten van Iowa. Of dit alles een goede zaak is, valt nog af te wachten. Anders dan bij eerdere initiatieven aan Harvard en MIT, komen de beslissingen immers niet vanuit de buik van de universiteit zelf, maar vanuit de politiek. 

‘Diversity, Equity and Inclusion (DEI)’-lectuur heeft een breed scala aan negatieve gevolgen zoals psychologische schade, verhoogde vijandigheid en een grotere instemming met een extreem autoritaire retoriek. Dat blijkt uit een recente studie van het Network Contagion Research Institute (NCRI) en het Rutgers University Social Perception Lab in de Verenigde Staten.

In het Verenigd Koninkrijk is er een ideologische strijd aan de gang tussen voorvechters van het recht op een vrije mening en voorvechters van het recht om niet beledigd te worden. De laatsten trekken op dit moment aan het langste eind.

Een kwart miljard dollar. Dat heeft de University of Michigan sinds 2016 in Diversity, Equity and Inclusion (DEI) gepompt. Een rapport uit 2021 van de conservatieve Heritage Foundation dat de groei van DEI-programma's in het hoger onderwijs onderzoekt - de enige dergelijke studie die momenteel bestaat - concludeerde dat Michigan verreweg de grootste DEI-bureaucratie heeft van alle grote openbare universiteiten in de Verenigde Staten. Tienduizenden studenten hebben een bias-training afgerond, duizenden docenten zijn opgeleid in inclusief lesgeven. Maar hebben al die DEI-inspanningen ook het verhoopte resultaat opgeleverd?

Maar liefst 218 planten en algen met 'racistische' namen krijgen een nieuwe naam. Dat hebben wetenschappers onlangs besloten op het Internationale Botanische Congres in Madrid. Het gaat om planten met een naam waar het woord ‘kaffer’ in staat. 'Caffer' of 'Kaffer' komt van het Arabisch 'kāfir'. Het was al vroeg een benaming voor de 'ongelovige' (lees: niet-moslim) zwarte volkeren aan de Afrikaanse oost- en zuidwestkust, ontstaan ten tijde van de Arabische slavenhandel in dat gebied. Het woord wordt vandaag als een scheldwoord beschouwd. 

Het heeft gerommeld binnen de Duitse skeptische organisatie Gesellschaft zur wissenschaftlichen Untersuchung von Parawissenschaften (GWUP). De oorzaak was verdeeldheid over de vraag of de 'Critical Theory' en de daarbij horende 'Critical Studies' al dan niet tot de focus van de organisatie horen. 

De Harvard Faculty of Arts and Sciences (FAS) bant diversiteitsverklaringen bij aanwervingen. Dat maakte de decaan van de Faculty Affairs and Planning Nina Zipser bekend op 3 juni. Zipser schreef dat zij en FAS-decaan Hopi E. Hoekstra deze beslissing namen na de negatieve feedback van talrijke faculteitsleden. Harvard volgt daarmee MIT. 

Het Massachusetts Institute of Technology (MIT) (Cambridge, Massachusetts), bant als eerste private elite-universiteit in de Verenigde Staten diversiteitsverklaringen bij aanwervingen van docenten. Dat maakte de woordvoerder van de universiteit bekend op zaterdag 4 mei. De beslissing werd genomen door de president van MIT, Sally Kornbluth. Ze werd daarin gesteund door de provoost, de kanselier en de zes decanen.

De Vrijmoedige Studentenpartij heeft vier van de elf studentenzetels in de universiteitsraad van de Vrije Universiteit in Amsterdam gehaald, zo meldt De Telegraaf. De partij, die zichzelf niet expliciet antiwoke, maar eerder anticancelcultuur en voor academische vrijheid noemt, verdubbelde daarmee haar aantal zetels. In Nederland is het nog slechter gesteld met de academische vrijheid dan in België. Maar de tegenbeweging groeit, zoals hieruit blijkt. Wat de inhoudelijke verdiensten van deze partij zullen zijn, valt nog te bekijken. Het verschil tussen 'geslacht' en 'gender' is hen alvast niet bekend ...