De KU Leuven heeft onlangs een Verklaring over academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting gepubliceerd. Onder andere Helder De Schutter en Koen Lemmens werkten eraan mee. In de verklaring wordt de academische vrijheid, terecht, onderscheiden van de vrijheid van meningsuiting.
Em. prof. dr. Leo Neels
Academische vrijheid ziet voor de leden van de academische gemeenschap toe op de waarheidsvinding en kennis; ze is ruim maar weegt resultaten af aan de normale processen van wetenschappelijke toetsing en wetenschappelijke evidentie. Dat gebeurt in een open en stimulerende leeromgeving. Er is uiteraard plaats voor ongebruikelijke stellingen en controversiële sprekers, ook voor lastige en ongebruikelijke vragen of stellingen en inzichten; en ja, ook als die als kwetsend ervaren worden. De geest van waarheidsvinding en respectvolle openheid prevaleert. Standpunen van leden van de academische gemeenschap binden de universiteit niet, en ze spreekt zich er ook niet over uit.
Alle leden van de academische gemeenschap genieten, zoals eenieder, uiteraard ook van de vrijheid van meningsuiting, ook gasten die gebruikmaken van universitaire lokalen en infrastructuur voor niet-curriculaire evenementen. Zij engageren daarbij de universiteit niet voor hun meningen of standpunten.
Bij de voorstelling van de verklaring op 6 december wees Andreas De Block, auteur van het boek Is links gewoon slimmer?, op het belang van de openheid voor afwijkende standpunten en open debat.
In het debat kwam ook het belang van kwaliteitscriteria voor academische vrijheid aan bod, in de zin van de wetenschappelijke methoden. In veel domeinen is daarover paradigmatische overeenstemming, doch niet steeds, en ook daar is ruimte voor vrijheid en diverse standpunten binnen de context van de open leeromgeving.
Uiteraard impliceert kennis, naast methodische rigueur, vaak ook waardengebondenheid en daar is ook niets op tegen.
Op het vlak van stellingen, standpunten en meningen is de universiteit tot slot een open ruimte van uitwisseling om te leren omgaan met andere visies en invalshoeken. Dat is immers wat met een ‘democratische’ cultuur wordt bedoeld.
Em. prof. dr. Leo Neels
Universiteit Antwerpen
De auteur is kernlid van Hypatia