Op 7 oktober 2023 voerde de extremistische Palestijnse organisatie Hamas een verrassingsaanval uit in het zuiden van Israël. Israël verklaarde Hamas de oorlog en beantwoordde het geweld met bombardementen op Gaza, waarbij veel burgerslachtoffers vielen. Het conflict deed de gemoederen hoog oplaaien, ook in de academische wereld. In een open brief riepen dan ook meer dan 700 medewerkers en studenten van de vijf Vlaamse universiteiten, onder wie 67 professoren, op tot een boycot van Israël.
Ecrusized, influenced by user Rr016., CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
.svg){kind=link}
De ondertekenaars wezen op de vele schendingen van het internationaal recht door het Israëlische leger in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever. Zij vroegen dat de rectoren een ‘duidelijk standpunt’ zouden innemen. Ze verwachtten een ‘boycot, desinvestering en opschorting van alle samenwerking met Israëlische universiteiten, bedrijven en overheidsinstellingen die de bezetting en het apartheidsregime ondersteunen en/of er voordeel uithalen’.
Maar niet iedereen was gewonnen voor deze oproep. Zo verklaarde Herman Van Goethem, rector van de Universiteit Antwerpen in De Standaard dat een universiteit immers geen drukkingsgroep of politieke partij is. En in complexe conflicten zoals dat in Gaza zijn veel standpunten mogelijk. Bovendien staat er in het missionstatement dat de Universiteit Antwerpen zich onderscheidt van activisme door de veelheid aan invalshoeken eigen aan de wetenschappelijke methoden, aldus Van Goethem.
Ook Luc Sels, rector van de KU Leuven, onthield zich nadrukkelijk van een standpunt. ‘Wij zijn een universiteit, geen politiek instituut’, verklaarde hij in het studentenblad Veto.
Toch ging het protest door aan de Universiteit Antwerpen. Op 29 november voerde een twintigtal studenten en enkele personeelsleden van de Universiteit Antwerpen actie op de stadcampus op initiatief van Comac, de studentenvereniging van de PVDA. De actie werd niet aangevraagd en de universiteit betreurt dan ook dat de actievoerder toch hebben doorgezet.
De woordvoerder van de Universiteit Antwerpen, Peter De Meyer, herhaalde dat het onwenselijk was dat de universiteit partij zou kiezen of een ‘officieel’ standpunt zou innemen in het conflict. ‘Een universiteit is geen drukkingsgroep of politieke partij. Wat de samenwerkingen betreft, hanteren we net als de andere Vlaamse universiteiten de mensenrechtentoets. Cruciaal is dat we de die niet toepassen op het niveau van een land of regime, maar op het niveau van potentiële en actuele partners en activiteiten binnen de universitaire samenwerking. We passen die mensenrechtentoets dus project per project toe’, aldus De Meyer in Het Nieuwsblad.
De niet-aangevraagde actie kreeg overigens nog een staartje. Rector Herman Van Goethem diende klacht in tegen twee van de studenten die deelnamen aan het protest: Lukas Janssens (22) en Eline Engelen (26). De twee riskeren voor de tuchtcommissie van de universiteit te moeten verschijnen.
In het buitenland speelt de kwestie van hoe om te gaan met het conflict tussen Israël en Palestina uiteraard ook. Een voorbeeld van hoe het niet moet, vinden we in Zwitserland. Aan de afdeling Urban Studies van de Universiteit van Bazel, bijvoorbeeld, zou activisme voor de Palestijnse zaak deel uitmaken van het curriculum. Ook de Zwitserse National Science Foundation, de belangrijkste wetenschappelijke financieringsorganisatie van Zwitserland, zou maar al te gul ‘onderzoek’ ondersteunen dat sterk anti-Israëlisch politiek gemotiveerd is en hardnekkig enkele mythes in stand houdt. En op die manier vervagen de grenzen tussen wetenschap en politiek activisme dus.
Hypatia staat dan ook volledig achter de houding van de rectoren Herman Van Goethem en Luc Sels in dit conflict. Een universiteit doet immers aan wetenschap, niet aan politiek.
Dr. Astrid Elbers
Universiteit Antwerpen
De auteur is kernlid van Hypatia