Positief nieuws: onlangs verscheen de EP Academic Freedom Monitor 2023. België staat op een zeer verdienstelijke tweede plaats, na Tsjechië. Net zoals vorig jaar, maakt het dus nog steeds deel uit van de top. Ons buurland Nederland daarentegen, zakt steeds verder weg en bungelt onderaan, op de 24ste plaats.
Bron: EP Academic Freedom Monitor (2023) p. 108
Omdat er de laatste jaren bezorgdheid was over de toestand van de academische vrijheid, werd deze monitor in 2022 gelanceerd, met als doel de bescherming van de academische vrijheid te versterken.
Om deze academische vrijheid te meten, werd de Academic Freedom Index (AFI) ontwikkeld. Deze is gebaseerd op vijf kerndimensies:
1. vrijheid van onderzoek en onderwijs. Dat is de mate waarin academici hun onderwijs- en onderzoeksagenda kunnen nastreven zonder onnodige inmenging.
2. vrijheid van academische uitwisseling en verspreiding. Dat is de vrijheid om onderzoeksresultaten te bespreken en te verspreiden onder academische en niet-academische doelgroepen.
3. campusintegriteit. Dat is de afwezigheid van een opzettelijk, van buitenaf geïnduceerd klimaat van onveiligheid of intimidatie op de campus.
4. vrijheid van academische en culturele expressie. Dat verwijst naar hoe vaak en in welke mate overheidscensuur en sancties voorkomen wanneer de uiting betrekking heeft op politieke kwesties.
5. institutionele autonomie. Dat gaat over manoeuvreerruimte die hogeronderwijs- en
onderzoeksinstellingen hebben om hun eigen interne academische en administratieve zaken te regelen zonder onnodige bemoeienis van buitenaf.
Wat echter cruciaal is en niet meegenomen is in de analyse, is zelfcensuur door academisch personeel. Zelfcensuur verwijst naar die gevallen waarin academisch personeel zich terugtrekt uit bepaalde onderzoeksthema's of deze thema's vermijdt als gevolg van ongepaste druk, inmenging of aanvallen. Het rapport vermeldt dat er veel aanwijzingen zijn dat zelfcensuur een groeiend probleem is onder academisch personeel in verschillende EU-lidstaten, maar dat er nog een gebrek is aan geldige empirische gegevens. In de toekomst zou ook deze gegevens echter betrokken worden in het onderzoek.
Het volledige rapport vindt u ook hier.